در بازدید مدیرعامل شرکت توانیر از سد و نیروگاه سیاه‌بیشه عنوان شد:

در این مراسم که یک روز به طول انجامید مهندس بهزاد مدیرعامل شرکت توانیر و هیئت همراه ضمن بازدید از بخشهای مختلف نیروگاه زیرزمینی سیاه بیشه از جمله تونلهای دسترسی، شفتهای انتقال آب، دریاچه‌های مصنوعی، عملیات مسیر لوله‌گذاری و جایگاههای استقرار توربین و ترانسفورماتورها، از نزدیک در جریان روند پیشرفت اجرایی سد و نیروگاه 1040 مگاواتی سیاه بیشه قرار گرفتند. در این بازدید که مدیران عامل شرکتهای مدیریت شبکه برق ایران، برق منطقه‌ای تهران، شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران و معاون برنامه‌ریزی توانیر حضور داشتند، مهندس بهزاد ضمن تقدیر از دست‌اندرکاران پروژه سد و نیروگاه تلمبه ذخیره‌ای سیاه بیشه، ابراز امیدواری کرد این پروژه با برخورداری از حمایتهای بخش برق کشور و جدیت و درایت مدیران و دست‌اندرکاران پروژه طبق برنامه زمانبندی تا سال 1390 احداث و مورد بهره‌برداری قرار بگیرد. در ادامه این مراسم گزارش وضعیت پیشرفت پروژه‌ از سوی مهندس شاه‌رکنی مجری پروژه ارایه شد وی میزان پیشرفت در قرارداد بدنه و سد را 54 درصد، قرارداد سازه مربوط به نیروگاه 75 درصد و قرارداد مربوط به تجهیزات را حدود 33 درصد ذکر کرد که در مجموع میزان پیشرفت کلی پروژه تاکنون 2/50 درصد بوده است. مهندس شاه‌رکنی میزان پیشرفت پروژه از فروردین تا پایان آذر امسال را حدود 11 درصد ذکر و تصریح کرد: ”درصورت تامین به موقع منابع مالی،‌ پیشرفت پروژه‌ها با شتاب بیشتری ادامه می‌یابد.“ گفتنی است نیروگاه های تلمبه ذخیره‌ای قادرند علاوه بر تولید انرژی،  از برق مازاد شبکه در زمان کم‌باری بهره گرفته و آب دریاچه پایین دستی را به وسیله توربینهای پرفشار به دریاچه بالادستی منتقل و از ظرفیت ذخیره شده آب پشت سد در جهت تولید برق و جبران بخشی از نیاز مصرف شبکه در زمان پرباری استفاده کنند. این قابلیت یکی از اهداف اصلی توسعه نیروگاه های تلمبه ذخیره‌ای در کشورهای توسعه یافته به شمار می‌رود که نقش به سزایی در ایجاد تعادل شبکه برق طی ساعتهای پرباری و کم‌باری دارد. تولید انرژی برق آبی با ظرفیت 1040 مگاوات در ساعتهای پرباری شبکه و ذخیره‌سازی غیرمستقیم برق از طریق مصرف 960 مگاوات برق شبکه در زمان کم‌باری در جهت انتقال آب سد پایین دست به سد بالادست و استفاده از پتانسیل آب سد بالا در جهت تولید برق در زمان پرباری شبکه همچنین کنترل فرکانس و ارتقاء پایداری شبکه از جمله اهداف اصلی احداث نیروگاه تلمبه ذخیره‌ای سیاه‌بیشه محسوب می‌شود. از دیگر مزایای این نوع نیروگاه قابلیت بهره‌برداری به شکل رزروگردان به منظور جبران سریع کمبود برق هنگام خارج شدن نیروگاه های حرارتی بزرگ از مدار تولید، کاهش هزینه‌های استهلاک سالانه نیروگاه های گازی و حرارتی، ایجاد محیط تفریحی و گردشگری و اشتغال‌زایی در منطقه عنوان شده است. پیشینه نیروگاه های تلمبه ذخیره‌ای و اجرای آن در کشور احداث نیروگاه های تلمبه ذخیره‌ای به عنوان یکی از مناسب‌ترین روشها برای تنظیم بار شبکه سراسری برق به حساب می‌آید این نیروگاهها در عین تولید برق، توانایی متعادل‌سازی میزان مصرف را در اوقات پرباری و کم‌باری شبکه دارند و به طور غیرمستقیم انرژی برق را از طریق انتقال آب به سدی که در تراز بالاتر قرار گرفته ذخیره می‌کنند.  گزارش شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران حاکی است بهره‌برداری از اولین نیروگاه تلمبه ذخیره‌ای درسال 1890 میلادی در کشورهای ایتالیا و سوییس آغاز شد. در حال حاضر حدود 3 درصد(90 هزار مگاوات) از انرژی الکتریکی تولیدی دنیا به وسیله این نوع نیروگاه ها تامین می‌شود. همچنین 24 هزار مگاوات معادل 12 درصد کل انرژی برق تولیدی در ژاپن و 19 هزار مگاوات معادل 7/2 درصد کل انرژی برق تولیدی آمریکا از طریق نیروگاه های تلمبه ذخیره‌ای تامین می‌شود. راه‌اندازی این نوع نیروگاه همانند سایر نیروگاه های آبی به طور معمول بین یک تا 4 دقیقه به طول می‌انجامد. روند اجرای پروژه سیاه بیشه مطالعات اولیه ایجاد نیروگاه های تلمبه ذخیره‌ای در کشور با همکاری مهندسان مشاور بلژیکی در منطقه البرز و در قالب همکاری بین دولتهای ایران و بلژیک آغاز و در سال 1349 گزارشهای اولیه آن به وزارت نیرو ارایه شد. در اوایل سال 57 عملیات مقدماتی زمین‌شناسی آغاز شد که با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و قطع همکاری با مشاوران خارجی این طرح تا سال 62 متوقف شد و در این سال مطالعات طراحی مرحله 2 با تهیه اسناد مناقصه به وسیله شرکت مشانیر و شرکت لامایر آغاز و در سال 64 به انجام رسید. در فاصله سالهای 64 تا 71 مطالعات تکمیلی و طراحی جزئیات به وسیله مشاوران مزبور کامل شد. همزمان طی این سالها کارهای اجرایی برخی از قسمتهای پروژه مانند ساخت تونلهای انحراف سد بالا و سد پایین، بخشی از تونل دسترسی به مغار نیروگاه و تونل زهکشی نیروگاه به اتمام رسید. سیستم انحراف آب در این پروژه شامل یک رشته تونل انحراف برای هر یک از سدهای بالا و پایین است قطر تونل انحراف سد بالا 95/2 متر و قطر تونل انحراف سد پایین 4 متر است با راه‌اندازی این تونلها در تیر 83 بستر رودخانه برای احداث بدنه‌های هر دو سد خشک و آماده‌سازی شد. این طرح از سال 71 تا 80 متوقف شد و به طور مجدد در سال 81 با حمایت مالی شرکت توانیر عملیات تزریق تونلهای انحراف از سر گرفته شد. همچنین بازنگری فنی و اقتصادی طرح که از سال 78 به وسیله مشانیر و ”EDF“ فرانسه آغاز شده بود در سال 81 به اتمام رسید. بیش از 50 درصد پیشرفت فیزیکی پروژه ادامه عملیات پروژه سد و نیروگاه تلمبه ذخیره‌ای سیاه بیشه در قالب 4 قرارداد D و A, B, C برنامه‌ریزی و به تدریج از سال 81 تا نیمه دوم سال 82 اجرای آنها آغاز شد. قرارداد A مربوط به احداث بدنه سد و سازه‌های وابسته است که 30 درصد کل پروژه را دربر می‌گیرد و تاکنون حدود 54 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. قرارداد B مربوط به ساختمان و تجهیزات نیروگاه است که 63 درصد کل پروژه را شامل می‌شود و تاکنون در بخش ساختمان نیروگاه بیش از 75 درصد و در بخش تجهیزات نیروگاه 15/33 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. قرارداد C به خدمات مهندس مشاور مربوط می‌شود که 3 درصد کل پروژه را دربر می‌گیرد و از شهریور 82 آغاز شده است. قرارداد D قراردادهای جانبی مانند جاده تغییر مسیر و غیره را شامل می‌شود که حدود 4 درصد از کل پروژه را دربر می‌گیرد و کلاً به اتمام رسیده است. ارقام مربوط به احجام کلی طرح حاکی از 400 هزار متر مکعب حجم کلی بتن‌ریزی، 6/4 میلیون مترمکعب حجم کل خاکریزی بدنه سدها، 5/5 میلیون متر مکعب حجم کل حفاری و سنگبرداری، 700 هزار متر مکعب حجم کل حفاری زیرزمینی، 13 کیلومتر طول تونلهای زیرزمینی، 5/26 کیلومتر طول کل جاده‌های دسترسی،76 کیلومتر طول پرده آب بند و 1500 متر طول گالریهای زهکشی و تزریق در این طرح است. گزارش مربوط به حجم فعالیتهای انجام شده در قرارداد A حاکی است 29/78 درصد کل عملیات خاکبرداری هر دو سد معادل 3 میلیون و 453 هزار متر مکعب و 30/63 درصد کل عملیات خاکریزی هر دو سد معادل 2 میلیون و 507 هزار متر مکعب تاکنون به انجام رسیده است. همچنین علاوه بر اجرای کامل عملیات حفاری زیرزمینی به میزان 200 هزار متر مکعب، 29/42 درصد از کل عملیات بتن‌ریزی معادل 107 هزار متر مکعب نیز تاکنون اجرا شده است. گزارش حجم عملیات اجرا شده در قرارداد B حاکی است عملیات حفاری روباز در پی122 هزار و 750 متر مکعب حفاری، کاملاً به انجام رسیده و عملیات حفاری زیرزمینی نیز با 484 هزار و 200 متر مکعب حفاری به میزان 22/98 درصد انجام شده است. همچنین بیش از 23 درصد از عملیات بتن‌ریزی معادل 27 هزار و 50 متر مکعب تاکنون به انجام رسیده است. مشخصات تجهیزات نیروگاه برای نیروگاه تلمبه ذخیره‌ای سیاه بیشه 4 توربین 260 مگاواتی پیش‌بینی شده که هر یک از این توربینها در هنگام پمپ آب دریاچه، 240 مگاوات برق مصرف می‌کند. نوع پمپ توربین فرانسیس عمودی و سرعت آن rpm500 است. ظرفیت نصب شده توربین در مجموع 1040 مگاوات و مجموع ظرفیت مصرف پمپ‌ها 960 مگاوات است. دبی عبوری هر توربین در زمان تولید برق معادل 65 متر مکعب بر ثانیه و دبی عبوری از هر پمپ در زمان مصرف 50 متر مکعب بر ثانیه گزارش شده است. این نیروگاه از 12 دستگاه ترانسفورماتور تک فاز 400 کیلوولت از نوع Gis به همراه یک دستگاه ترانسفورماتور یدکی برخوردار است. عملیات نصب تجهیزات نیروگاهی در مغار اصلی نیروگاه که بیش از 8 هزار تن تجهیزات را شامل می‌شود به وسیله 2 جرثقیل هر یک به ظرفیت 160 تن انجام می‌شود. موقعیت جغرافیایی سد و نیروگاه رودخانه چالوس، به طور نسبی رودخانه‌ای پرآب است که حوزه آبریز آن کاملاً کوهستانی و سرچشمه آن ارتفاعات 4 هزار متری واقع در البرز مرکزی است که معروفترین آن کندوان محسوب می‌شود. سرشاخه‌های عمده رودخانه چالوس شامل کندوان، دونا، گرم رودبار، الیکا و انگوران است که در نهایت پس از پیوستن به رودخانه‌های رودبند و دلیر در پایین دست طرح، روانه دریای خزر می‌شود. ساختگاه طرح سد و نیروگاه تلمبه ذخیره‌ای سیاه بیشه واقع در 125 کیلومتری شمال تهران و در 10 کیلومتر شمال تونل کندوان واقع در استان مازندران در مسیر رودخانه چالوس و در نزدیکی روستای سیاه بیشه قرار گرفته است. طرح نیروگاه سیاه بیشه شامل 2 سد بزرگ در بالا و پایین می‌شود که هر یک دریاچه‌ای مصنوعی را در پشت خود ایجاد خواهد کرد. نوع این سدها سنگ ریزه‌ای با رویه بتنی است که منطبق با جنبه‌های اقتصادی و شرایط آب و هوایی منطقه انتخاب شده است. ارتفاع سد بالا 5/82 متر، طول تاج 436 متر،‌ عرض تاج 12 متر و پهنای آن در پی 215 متر پیش‌بینی شده است. ارتفاع سد پایین 102 متر، طول تاج 332 متر و عرض تاج 6 متر و پهنای آن در پی 360 متر است. این دو سد با اختلاف تراز تاج حدود 500 متر از یکدیگر در دست احداث قرار گرفته و برای هر دو سد سر ریز از نوع اوجی آزاد طراحی شده است. حجم مفید دریاچه سد بالا 6/3 میلیون متر مکعب و مساحت آن در تراز حداکثر حدود 207 هزار متر مربع و حجم مفید دریاچه سد پایین 7/3 میلیون متر مکعب و مساحت آن در تراز حداکثر حدود 234 هزار مترمربع است. با ایجاد دریاچه سد بالا بخشی از جاده اصلی کرج- چالوس به زیر آب خواهد رفت و به همین منظور 3 کیلومتر جاده جایگزین در ارتفاع بالاتر در دست احداث قرار گرفت و بهره‌برداری از این جاده از تابستان سال 84 آغاز شده است. سیستم انتقال آب بین دو دریاچه شامل 2 رشته تونل آب‌رسان به قطر 7/5 کیلومتر و طول آنها از سازه ورودی تا مخزن ضربه‌گیر حدود 2 کیلومتر خواهد بود. ظرفیت آب‌گذری هر توربین در حالت تولید برق معادل 130 متر مکعب در ثانیه و دبی طراحی برای زمان پمپاژ از دریاچه پایین به دریاچه بالا برای هر رشته تونل معادل 100 متر مکعب در ثانیه است.