مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها با توجه به ماده 91 قانون ملی شدن آبها مصوب سال 9431 که در آن تصریح نموده است وزارت آب و برق موظف به تأمین آب از طریق بارورسازی ابرها می باشد و مواد 43 و 41 قانون توزیع عادلانه آب مصوب سال 9439 و با عنایت به مصوبه شورایعالی امنیت ملی (ضمیمه9) و صورتجلسه فیمابین وزارت نیرو و سازمان هواشناسی کشور (ضمیمه 4) که در آن بارورسازی ابرها بر عهده وزارت نیرو گذاشته شده است در سال 13 با دستور ریاست جمهوری وقت با هدف استحصال بیشتر بارش از منابع آب جوی در استان یزد تأسیس گردید و از سال 9411 طی عقد قرارداد با رصدخانه مرکزی آب و هواشناسی روسیه (CAO) توأم با اجرای 3 پروژه مشترک باروری ابرها در مناطق مرکزی و یک پروژه در استان گیلان، این مرکز موفق به خرید 4 دستگاه رادار هواشناسی و تجهیز 4 فروند هواپیمای متعلق به ایران به امکانات بارورسازی ابرها گردید. در همین مدت انتقال تکنولوژی و آموزش پرسنل ایرانی نیز با موفقیت انجام گرفت بطوریکه از ابتدای سال 71 با اتمام مراحل انتقال تکنولوژی، کارشناسان مرکز بدون کمک متخصصین خارجی این پروژه ها را بطور مستقل در نقاط مختلف کشور به مرحله اجرا گذاشتند.
اولین پروژه مستقل باروری ابرها در اواخر بهار و اوائل تابستان 9471 در استان گیلان اجرا گردید که افزایش بارش حاصل از آن حدود 91 % برآورد گردید. و پروژه های مستقل انجام شده در سال آبی 71 77 به ترتیب در استانهای یزد، کرمان، فارس و مناطق مجاور (پروژه فلات مرکزی) و استانهای اصفهان، قم، مرکزی و مناطق مجاور (پروژه زاگرس) بود که نتایج آن در شکل زیر آمده است.
مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها همانند سال گذشته با درخواست مکرر بسیاری از - در سال آبی 71 استانهای کشور رو برو شد که به دلایل مختلف از جمله عدم وجود دید رادارهای هواشناسی فعال و کمبود هواپیماهای باروری به عنوان اصلی ترین ابزار در اجرای موفق باروری ابرها امکان اجرای عملیات باروری ابرها در برخی مناطق مستعد و متقاضی کشور بوجود نیامد. در بسیاری از استانها مطالعات امکانسنجی جامع و کاملی صورت نگرفته بود لذا با توجه به امکانات و محدودیتهای کمی نیروی متخصص خود و با برنامه ریزی زمانی مناسب، سه پروژه مطابق شکل شماره 7 تعریف نمود که نتایج ارزیابی این پروژه ها پس از پایان عملیات متعاقباً اعلام می گردد.
طرح بارورسازی ابرها
تعدیل وضع هوا، تلاشی هوشمندانه برای ایجاد تغییر کوتاه مدت و محدود در آب و هوای طبیعی است.
مانند: افزایش و کاهش بارش از ابرها، کاهش خسارات تگرگ و از بین بردن مه. عمده پروژه‌های عملیاتی در دنیا با فناوری بارورسازی ابرها بر افزایش بارش و ذخایر منابع آب سطحی و زیر زمینی متمرکز است.
طرح باروسازی ابرها با روشهای مورد تایید سازمان جهانی هواشناسی، در ایران نیز همزمان با انتقال فناوری از کشور پیشگام روسیه برای افزایش بارش در مناطق مستعد کشور توسط وزارت نیرو به اجرا درآمده است.
تاریخچه و سوابق
پروژه‌های باروری ابرها در ایران، توسط وزارت نیرو از سال ۵۳ الی ۵۷ با همکاری یک شرکت کانادایی بر روی حوزه آبریز سد کرج و جاجرود انجام شد.
مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها به دستور رییس جمهور وقت در سال 75 در وزارت نیرو- سازمان مدیریت منابع آب (شرکت مدیریت منابع آب ایران کنونی) تاسیس گردید.
اجرای طرح باروری ابرها از سال 1377 با مشارکت پیمانکار خارجی از کشور روسیه (موسسه رصدخانه آب و هواشناسی روسیه) در سطح ملی با هدف انجام پروژه‌های افزایش بارش، انتقال فناوری، آموزش پرسنل ایرانی و خرید تجهیزات تا سال 87-86 ادامه یافت. در این مدت علاوه بر دستیابی وزارت نیرو به اهداف تعیین شده در فرآیند انتقال فناوری، چندین پروژه بارورسازی ابر در چند استان کشور نیز انجام شد.
با ایجاد موسسه تحقیقات آب در وزارت نیرو از سال 1382 مرکز ملی باروری ابرها به موسسه تحقیقات آب منتقل گردید.
از آنجایی که لازم بود موضوعات اجرایی این طرح ملی تقویت گردد و مرکز به حداکثر توانمندی و بهره‌وری دست یابد، از ابتدای سال 98، مرکز ملی باروری ابرها به شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران منتقل گردید.
چشم انداز
مدیریت پروژه‌های غیرسازه‌ای و تامین بیشتر منابع آب کشور (مدیریت و بهره برداری از منابع آب جوی) از طریق توسعه فناوری‌های تعدیل وضع هوا
اهداف
1) اجرای روشهای استحصال بیشتر آب از طریق افزایش بارش و بکارگیری فناوری تعدیل وضع هوا (بارورسازی ابرها) در سطح ملی
2) اتخاذ تدابیر و انجام اقدامات لازم در راستای بهره رداری بهینه از منابع آب جوی و سازگاری با تغییر اقلیم با تمرکز بر چرخه آب کشور
3) توانمندسازی اجرایی، مشاوره، نظارت و ارزیابی نتایج مرکز در حوزه‌های مرتبط با علم و فناوری تعدیل وضع هوا
پروژه‌ها و فعالیتهای مهم
الف: انجام 11دوره عملیات افزایش بارش با پیروپاترونهای یدید نقره توسط هواپیما و تهیه گزارشات نتایج هر یک بصورت ماهیانه
ب: مطالعات امکانسنجی باروری ابرها برای حوزه‌های آبریز کشور و برخی استانها
ج: تهیه شرح خدمات روشهای جدید ارزیابی نتایج
د: طراحی و بروز آوری رادارهای هواشناسی
ه: طراحی و ساخت پهپاد مخصوص بارورسازی ابرها
و: طراحی و تولید انواع بسته‌ها و مواد بارورسازی ابر در داخل کشور
ز: انجام مطالعه و تست‌های مرتبط با فناوری‌های نوظهور (نظارت علمی و پایش پروژه یونیزاسیون جو بالا، نظارت و ارزیابی پروژه‌های افزایش بارش، نظارت و ارزیابی نتایج پروژه پایلوت یونیزاسیون جو پایین)
ح: ایجاد ظرفیت‌های علمی، اجرایی، مشاوره و نظارت در مرکز برای پروژه‌های مرتبط با تعدیل وضع هوا
ط: فعالیت شش کارگروه تخصصی برای تسهیل و هم‌افزایی امورمرتبط و جدید مرکز
ط: فعالیت شش کارگروه تخصصی برای تسهیل و هم‌افزایی امور مرتبط و جدید مرکز
برنامه‌ها
1) برنامه‌ریزی و اقدام برای بکارگیری سایر قابلیت‌های فناوری تعدیل وضع هوا مانند کاهش خسارات تگرگ، مه‌زدایی
2) بکارگیری روشهای نوین و غیرکلاسیک تعدیل وضع هوا برای مدیریت منابع آب جوی در سطح ملی و منطقه‌ای وزارت نیرو در دو حوزه فناوری باروری ابرها به روش کلاسیک و فناوری غیرکلاسیک یا نوظهور
3) ارتقاء دانش فنی، توسعه فعالیتهای مرکز و بکارگیری تجهیزات جدید در کنار دیگر تجهیزات مانند پهپاد، رادارهای پیشرفته، امکانات سنجش از دور، تولید پیروپاترونهای یدیدنقره و ...
4) ارتقاء سطح علمی و فناوری برای ارائه خدمات بالا به کشورهای منطقه و داشتن ارتباطات بین المللی
5) انجام مطالعه، تحقیق، زمینه‌سازی ایجاد فناوری‌های بومی، توسعه روشهای دقیق و نوین برای ارزیابی نتایج پروژه‌ها
6) راهبری، اجرا و انجام نظارت بر مطالعه و اجرای کلیه روشهای اثبات‌شده علمی و منطبق با شرایط آب و هوایی و زیست‌محیطی ایران و طرح‌های توسعه مدیریت منابع آب جوی و نیز بهره‌برداری از تجهیزات و امکانات مربوطه
7) عضویت در انجمن‌های علمی و تخصصی داخلی و بین‌المللی ذیربط در چارچوب قوانین مربوطه
همکاری با نهادها، مراکز، سازمان‌ها و مؤسسات مرتبط در داخل و خارج کشور و تبادل اطلاعات علمی و اجرایی برای انجام وظایف مرکز و دستیابی به دانش و فنون نوین افزایش بهره‌وری از منابع آب‌های جوی
مشخصات، تجهیزات و امکانات طرح
1: 30 نفر پرسنل مرکز اعم از مدیران، کارشناسان و کارمندان
2: سه دستگاه رادار هواشناسی
3: سه سایت راداری واقع در استانهای یزد، اصفهان و کرمان
4: دو سری تجهیزات، سنجنده‌ها و امکانات قابل نصب بر روی هواپیما
5: سامانه‌های دریافت داده‌های شبکه ملی رادار هواشناسی و دریافت داده‌های ماهواره‌های هواشناسی
6: ساختمان تجهیز شده چهار واحدی اسکان ماموران در کوهپایه اصفهان و ساختمان اداری مرکز( استیجاری از واقف)
7: سِرور و سامانه طراحی شده همادی برای شبیه‌سازی و ارزیابی نتایج بارورسازی ابرها
8: اتاق کنترل عملیات، داده‌ها و اطلاعات ذخیره شده تخصصی
مناطق تحت پوشش و زمان اجرای طرح بارورسازی ابرها
مرکز باروری ابرها دارای طرحی در سطح ملی است و حوزه عملیاتی آن کل کشور را در بر می‌گیرد.
تاکنون در مناطق مستعد استانهای واقع در مرکز ایران، رشته کوه زاگرس و البرز و شمال و شمال غرب کشور در چندین نوبت پروژه‌های بارورسازی ابرها انجام شده است.
بر اساس مطالعات امکانسنجی صورت گرفته، پروژه در چند ماه از فصول بارانی و سرد اجرا می‌گردد.
اثرات بارورسازی ابرها
افزایش تقریبی۱۰ تا ۲۰ درصد بارندگی به صورت میانگین در طول دوره عملیاتی بارورسازی ابرها در بسیاری پروژه‌های دنیا ثبت شده است و میزان موفقیت آن به شرایط محیط، ابرهای منطقه و روش اجرا و نحوه مدیریت پروژه بستگی دارد. در ایران نیز بسته به زمان و منطقه اجرا به طور میانگین میزان افزایش بارش ارزیابی شده است.
پیامدهای ناخواسته یا جانبی بارورسازی ابرها از جمله اثرات پایین دست باد یا اثرات زیست‌محیطی و اکولوژیکی آن ثابت نشده‌اند، اما نمی‌توان آن را تا نهایی شدن تحقیقات رد کرد.
