مراحل ساخت و آبگیری سد گتوند تحت نظارت مستمر بازرسان سازمان محیط زیست بوده است

به گزارش روابط عمومی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران، مهندس کریم شیبانی یکتا اظهار داشت: تاریخچه مطالعات سد گتوند به سالهای قبل از انقلاب باز می گردد، بخش زیادی از مطالعات آن توسط شرکت های خارجی در پیش از انقلاب انجام شد و در این مطالعات محورهایی از جمله محور فعلی هم برای ساختگاه سد تعیین شد. وی افزود: پس از انقلاب و پس از دوران جنگ تحمیلی، انجام مطالعات سد مجددا از سر گرفته شد و اواخر سال 75 محور اجرای سد توسط مشارکت مشانیر کایتک رسما اعلام شد و پس از تأیید شرکت لامایر، این محور برای اجرا به کارفرما اعلام شد. شیبانی با بیان اینکه سد گتوند حاصل کار یک یا دو دولت نیست، گفت: این سد در سال76توسط رئیس جمهور وقت آقای هاشمی کلنگ زنی شد، در دوران اصلاحات ادامه یافت، در دولت بعدی سرعت اجرای آن کاهش یافت و در عمل به دلیل مشکلات مالی 2 تا 3 سال با وقفه همراه شد؛ اما در اواخر دولت نهم باز هم اجرای آن پیگیری شد و در دولت دهم به بهره برداری رسید. وی ادامه داد: این سازه عظیم مهندسی، دستاورد نظام و تمامی دولت های پس از انقلاب است. مجری طرح سد و نیروگاه آبی گتوند تصریح کرد: آبگیری سد گتوند در مردادماه سال90انجام شد و به ترتیب پس از اطمینان از موفقیت آمیز بودن آبگیری در هر مرحله، آبگیری مرحله بعد انجام گرفت. وی افزود: عمده انتقاداتی که به سد گتوند می شود به دلیل وجود سازند گچساران در مخزن این سد است که این سازند به طول 2.5 کیلومتر در ساحل چپ مخزن سد قرار دارد. مجری طرح سد و نیروگاه آبی گتوند با بیان اینکه وجود سازند گچساران در مخزن سد از ابتدای مطالعات مورد توجه قرار گرفته بود، گفت: از سال 83 به طور ویژه و متمرکز بر روی سازند گچساران، اثرات آن در زمان آبگیری و بعد از آبگیری و راهکارهای مناسب برای مقابله با اثرات وجود این سازند، مطالعات دقیقی انجام گرفت که علاوه بر استفاده کامل از ظرفیت های فنی و مهندسی کشور، از ظرفیت های کارشناسی خارجی نیز برای انجام این مطالعات استفاده شد و حتی در سال 88 پنلی بین المللی برای بررسی مسائل مربوط به وجود سازند گچساران برگزار شد. وی افزود: با مجموعه این مطالعات، راهکارهایی برای حل مسئله سازند گچساران به صورت کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت تعریف شد. شیبانی اذعان داشت: در وهله اول به عنوان راهکار کوتاه مدت، پوششی رسی بر روی برون زدهای سازند در مخزن سد اجرا شد و تمام فروچاله های آن با دوغاب رس پر شد و بدین ترتیب سطح تماس آب با نمک موجود در سازندخصوصا در مراحل اولیه آبگیری به حداقل رسید. این مقام مسئول با بیان اینکه طبق آخرین پایش ها هنوز هم این پوشش رسی در مخزن سد پیرامون سازند وجود دارد، گفت: اینکه عنوان شده بود این پوشش رسی شسته شده و از بین رفته است، هیچ کدام صحت ندارد. وی افزود: برنامه ما از اجرای این پوشش رسی آب بندی صد در صدی نبوده، بلکه این پوشش با این هدف اجرا شده که نرخ انحلال نمک در آب کند شود و ما این پیش بینی را داشتیم که با انحلال نمک، سازند در بخش هایی دچار خلل و فرج شده و طبق پیش بینی های صورت گرفته، در مراحل مختلف آبگیری، با خاکریزی تکمیلی، پوشش ترمیم شد. مجری طرح سد و نیروگاه آبی گتوند در تشریح راهکار میان مدت گفت: کنترل کیفیت آب خروجی از مخزن با تخلیه از ترازهای مختلف در دستور کار قرار داشت تا مطابق دستورالعمل وزارت نیرو، آب با کیفیت، خوب و متناسب با نیاز پایین دست از مخزن سد تخلیه شود. وی افزود: اگر سازند گچساران در مخزن سد نبود، 3 دریچه تخلیه کننده در سد تعبیه می شد اما با وجود این سازند و همچنین ورود آب رودخانه های شوری که در بالادست کارون وجود دارد، 6 دریچه تخلیه کننده در بدنه سد تعبیه شد تا بتوانیم با هر ECکه می خواهیم آب را تخلیه کنیم و در واقع برای مدیریت کیفیت اب، 3 دریچه اضافه ایجاد شد. شیبانی گفت: اینکه در حال حاضر ECخروجی آب از سد تنظیمی گتوند 1100 تا 1200 است، طبق برنامه مدیریت کیفیت آب است و ما بر اساس برنامه ای که وزارت نیرو به ما اعلام کرده،ECآب خروجی از سد تنظیمی گتوند را در فصل کشت در حدود 1100 تا 1200 کنترل می کنیم و در فصول غیرکشت،ECآب خروجی تا 1500 نیز می رسد. مجری طرح سد و نیروگاه آبی گتوند در پاسخ به اینکه تکلیف نمک های ته نشین شده در مخزن سد چه می شود، گفت: نکته ای که وجود دارد این است که این آب پرغلظت لایه های تحتانی سد که نمک ها در آن ته نشین شده در حجم مرده سد است و هیچ مشکلی برای کیفیت آب رها شده از سد گتوند ایجاد نمی کند اما با توجه به اینکه در دراز مدت وجود این نمک ها در لایه های پایینی سد می تواند با ریسک همراه باشد، خط لوله ای در پایین مخزن سد احداث شده تا بتوانیم این آب را از لایه های پایینی سد تخلیه کنیم تا در دراز مدت ریسکی برای سد در بر نداشته باشد. شیبانی با اشاره به نقش موثر سد گتوند در تولید برق کشور در زمان های پیک مصرف گفت: علاوه بر اینکه میزان تولید برق پاک بدون مصرف سوخت های فسیلی در سد گتوند قابل توجه است، وجود این سد موجب شده تا بتوانیم بدون نگرانی از اینکه آب رها شده از سدهای بالاتر را در فصل گرما و نیاز به تولید برق از دست بدهیم، با تمام توان از سدهای بالایی تولید برق داشته باشیم و آب رها شده به جای اینکه به خلیج فارس بریزد، در پشت گتوند ذخیره شود تا اینکه بتوانیم در زمانی که نیاز به این آب برای کشت داریم با رهاسازی مدیریت شده؛ از آن بهره مند شویم. وی افزود: در واقع یکی از مشکلات هر ساله ما در کارون این است که نمی توانستیم در تأمین آب و برق در پیک های مصرف هر کدام، تطبیقی ایجاد کنیم که اگر در پیک مصرف برق در تابستان، نیاز به رهاسازی آب از نیروگاههای بالادست داشتیم، آب کشت پاییزه را از دست ندهیم؛ در واقع سد گتوند توانست به خوبی نیازهای آب و برق کشور را تطبیق دهد و یک حلقه واسط موثر برای تأمین این دو نیاز باشد. به گفته این مقام مسئول، در شهریور ماه سال گذشته با رهاسازی آب سدهای بالادست برای تولید برق، 4.2 میلیارد مترمکعب آب پشت سد گتوند ذخیره شده بود که با مدیریت مناسب مخزن، از این میزان 2 میلیارد مترمکعب آب مطمئن و با کیفیت به پایین دست رها شد. وی ادامه داد: اگر صرفا بخواهیم روی مسئله کیفیت آب صحبت کنیم، با توجه به کاهش 3 برابری آوردهای رود کارون نسبت به 3 دهه گذشته و افزایش آلاینده های این رود، اگر سد گتوند نبود، این مدیریت کیفیت آب در محل سد گتوند را نداشتیم و در این شرایط آب با کیفیت پایین تر از این، از رود کارون عبور می کرد. شیبانی تصریح کرد: آوردهای کارون از 27 میلیارد مترمکعب در 3 دهه پیش، و از 13 میلیارد مترمکعب در نیمه اول دهه 80 به 7 میلیارد مترمکعب در سالهای اولیه آبگیری سد رسید و با وجود این کاهش 3 برابری، مقایسه شرایط حال حاضر با شرایط 3 دهه پیش مقایسه درستی نیست؛ اما اگر کاهش آوردها و میزان ECمدیریت شده آب در محل سد گتوند را در نظر بگیریم؛ با آبگیری گتوند، کیفیت آب در این محل افزایش یافته؛ حالا در ادامه پس از عبور آب از سد گتوند چه اتفاقاتی رخ می دهد که EC 1200آب رها شده از سد گتوند به 3500 در آبادان می رسد این بحث دیگری است که به هیچ وجه نباید مغفول بماند. وی افزود: اگر آورد رودخانه افزایش یابد و ما بتوانیم 2 برابر میزان فعلی آب از سد گتوند رها کنیم، می توانیمECآب خروجی از بند تنظیمی گتوند را به نصف مقدار فعلی برسانیم و در واقع میزان ECبه مقدار آورد رودخانه کاملا وابسته است. مجری طرح سد و نیروگاه آبی گتوند از تشکیل کارگروهی از سوی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور برای بررسی تمامی ابعاد کیفیت آب در سد گتوند خبر داد و گفت: این کارگروه که در بخش تحقیقات آب دانشگاه تهران تشکیل شده، تمامی مطالعاتی که تاکنون در خصوص سد گتوند انجام شده را در اختیار دارد و هر چه نیاز داشته از شرکت آب نیرو و دیگر نهادهای مربوطه گرفته است تا مروری بر تمامی اقدامات انجام شده بر اساس واقعیت ها داشته باشد و نتیجه ای که قرار است در روزهای آینده اعلام کند، نتیجه قطعی بررسی های علمی خواهد بود. شیبانی گفت: خوشبختانه تمامی مراحل آبگیری بر اساس پیش بینی های صورت گرفته انجام شد، و تمام اتفاقاتی که از زمان اولین آبگیری تا امروز در مخزن سد گتوند رخ داده حتی از پیش بینی های صورت گرفته نیز که در مطالعات دیده شده بود، بهتر بوده است. مجری طرح سد و نیروگاه آبی گتوند با اشاره به اینکه به صورت روزانه کیفیت آب را رصد کامل می کنیم، گفت:اینکار علاوه بر محل سد گتوند، به صورت دوره ای در چندین نقطه از پایین دست سد تا آبادان نیز صورت می گیرد و نتایج بررسی ها در گزارش های مستمری که تهیه می شود، موجود است. وی افزود: اگر سد گتوند نبود، آب کارون با کیفیت مناسب فعلی نمی توانست به اراضی پایین دست گتوند برسد و طبق بررسی های سالهای مشابه گذشته، کیفیت با توجه به کاهش آورد رودخانه پایین تر بود. شیبانی تصریح کرد: طبق اندازه گیری های به عمل آمده متاسفانهEC آب در شرایطی که در محور گتوند آب با EC 1100رها می شود در آبادان به EC 3500می رسد. وی ادامه داد: آن نکته ای که خیلی عجیب است این است که چرا کسی به اتفاقاتی که در طول مسیر سد گتوند تا آبادان می افتد که منجر به افزایش ECبه 3500 می شود نمی پردازد. مجری طرح سد و نیروگاه آبی گتوند خاطرنشان کرد: بر فرض که بگوییم که طبق انتقاداتی که درست هم نیست، سد گتوند موجب افزایش 200 یا 300 واحدی ECآب شده است، آیا این رقم با افزایش 3 هزار واحدی ECآب که در پایین دست سد رخ می دهد، قابل مقایسه است؟ وی افزود: یک سوال بزرگ در کارون وجود دارد و آن این است که چرا برخی منتقدان خاص سد گتوند، این افزایش ECکه عوامل آلایندگی آن ها کاملا مشهود است را نمی بینند، و برداشت خیلی ها این است که اتفاقا کسانی که در بروز این آلایندگی ها نقش دارند، با این غوغاسازی بر روی گتوند می خواهند نقش خود را در ایجاد گسترده آلاینده های کارون در دهه های اخیر بپوشانند. شیبانی با بیان اینکه حتی متخصصان صاحب نام دنیا هم برای اظهار نظر هر چند کوچک در رابطه کاری به این بزرگی بارها از سد بازدید می نمایند، گفت: چگونه در کشور ما کسانی هستند که حتی یکبار هم پروژه سد گتوند را از نزدیک ندیده اند اما در خصوص آن اظهار نظر می کنند. وی ادامه داد: این انتظار را داشتیم که خانم دکتر ابتکار در مدت یک سال و نیم حضور مجدد در رأس سازمان حفاظت محیط زیست، نیم روزی هم که شده وقت بگذارد و از سد گتوند بازدید کند و با اطلاعات کامل تری در خصوص این سد اظهار نظر فرمایند ضمن اینکه عمده ای از ساخت این سد هم در دوره قبلی مسئولیت ایشان در سازمان محیط زیست بوده است. مجری طرح سد و نیروگاه آبی گتوند خاطرنشان کرد: ما در همین جا از ایشان دعوت می کنیم که از این پروژه و دستاورد عظیم ملی بازدید کنند. شیبانی با بیان اینکه متاسفانه به این دستاورد عظیم مهندسی نظام کم لطفی شده است، گفت: هر کس در هر مقامی حرف از تخریب این سد بزند، اولین مشکلش این است که اطلاعاتش در خصوص این سد ناقص است و شناخت دقیقی از آن ندارد. وی همچنین با اشاره به بازدید سال گذشته آقای دکتر جهانگیری معاون اول رئیس جمهور و هیات همراه از سد گتوند گفت: وقتی از ایشان بابت خستگی از بازدید عذرخواهی نمودیم، ایشان گفتند که وقتی کاری بدین بزرگی در کشور انجام شده، آدم از دیدن آن خسته نمی شود.